O projekcie

Witaj! Jesteś na stronie poświęconej ochronie, badaniom i monitoringowi kulika wielkiego w Polsce! Ten najwiekszy przedstawiciel ptaków siewkowych zasiedla rozległe doliny rzeczne, gdzie preferuje zarówno obniżenia ze stagnująca wodą jak i wzniesienia mineralne. Ekstensywny model użytkowania łąk (koszenie w połowie czerwca lub dopiero w lipcu) sprzyjał występowaniu gatunku. Znaczna intensyfikacja produkcji rolnej oraz mechanizacja prac agrotechnicznych spowodowała, że obecnie kulik wielki jest gatunkiem zagrożonym w skali globalnej i na wielu obszarach odnotowuje się szybki zanik jego stanowisk lęgowych. W wyniku intensyfikacji produkcji rolnej termin koszenia łąk przesunął się o miesiąc. Łąki są koszone już w maju, kiedy w gniazdach wysiadywane są jeszcze jaja lub w okresie wodzenia piskląt. Małe pisklęta nie mają szans ucieczki sprzed kosiarek. Dodatkowym czynnikiem obniżającym sukces lęgowy kulika wielkiego jest silna presja drapieżników, m.in. lisa, którego liczebności znacznie wzrosła w ostatnim dziesięcioleciu.

Główną przyczyną regresu populacji kulika wielkiego jest niski sukces lęgowy i zbyt niska produkcja młodych. Na lęgową populację negatywnie oddziałują także zmiany w środowisku, powodujące zanikanie lub pogorszenie jakości siedlisk lęgowych. W wielu krajach utrzymuje się negatywny trend liczebności populacji, który szczególnie zaznaczył się na kluczowych lęgowiskach tego gatunku. Analiza trendów zmian liczebności z ostatnich 15 lat w całym zasięgu występowania wskazuje na spadek o 26-34% (IUCN 2013). Niestety, nie we wszystkich krajach prowadzony jest coroczny monitoring dynamiki liczebności gatunku. Dane na temat liczebności kulika szybko się dezaktualizują. W Polsce kulik wielki uznawany jest za gatunek bardzo nieliczny, lęgowy na niżu. Gatunek ten nie był dotychczas objęty krajowym monitoringiem, w związku z czym wiedza na temat rozmieszczenia i liczebności gatunku była jak dotąd fragmentaryczna. Dopiero dane uzyskane podczas przeprowadzonej przez  w latach 2013-2014 inwentaryzacji   gatunku  w   kluczowych   ostojach  w   Polsce (Chylarecki   2013, Żmihorski 2014) potwierdziły wcześniejsze doniesienia na temat gwałtownego spadku liczebności krajowej populacji gatunku i kurczenia się jego zasięgu, który obecnie ogranicza się głównie do Równiny Kurpiowskiej, Podlasia, Polesia Lubelskiego oraz dolin rzecznych: Biebrzy, Noteci i Warty. Liczebność krajowej populacji kulika wielkiego zmniejszyła się w ostatnim dziesięcioleciu z szacowanych w 2003 r. 650-700 par, przez 450-500 par w 2006 r., do około 200-300 par w 2013 r. (Wylegała 2013, Wylegała i Rosin 2013). Na podstawie wyników inwentaryzacji TP „Bocian” oszacowano wielkość populacji gatunku w latach 2013-2014 w kluczowych ostojach na 150-250par (Chylarecki 2013, Żmihorski 2014).

Działania z zakresu czynnej ochrony lęgów kulika wielkiego zostały zapoczątkowane przez Towarzystwo Przyrodnicze "Bocian". W latach 2013-2015 Towarzystwo realizowało projekt POIS.05.01.00-00-380/12 "Ochrona kulika wielkiego w kluczowych ostojach gatunku w Polsce", który był współfinansowany ze środków UE (POIŚ), NFOŚiGW oraz WFOŚiGW w Warszawie. W ramach projektu inwentaryzację gatunku przeprowadzono w 18 ostojach kulika wielkiego, czynną ochroną objęto 107 lęgów w dolinie Noteci, Dolinie Dolnego Bugu, dolinie Liwca, Dolinach Omulwi i Płodownicy oraz w Ostoi Kurpiowskiej. Ważnym elementem projektu było opracowanie Krajowego Planu Ochrony Kulika Wielkiego, który (stan na styczeń 2016 roku) przeszedł wszystkie etapy procedury przyjmowania programów ochrony gatunków i czeka na zatwierdzenie przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska. Następnym etapem (priorytetm na najbliższe lata) będzie pozyskanie finansowania na realizację zadań zaplanowanych w krajowym planie ochrony.